ماذون سؤزو٬ دئمه يينه ن توكه نمه ز

سؤزوموز

قوشقوسوز (شوبهه سيز) ماذون قاشقاى٬ اون دوققوزونجو يوز ايل تورك قوشوغونون (شئعرينين) ان سئچگين سيمالاريندان بيريدير. اونون حاققيندا اؤنجه لرى سؤزوموزده بير يازى يازميشديم. ايندى ايسه اثرلريندن بير نئچه اؤرنه يى- تورك كولتور و شئعرينين بو پارلاق سيماسي و ياپيتلارينى تانيتماق اوچون آچديغيم ماذون- توركجه وئبلاگيندان- سونورام. آدى گئچه ن وئبلاگدا ماذون`ون قوشوقلاري٬ هر ايكى لاتين و عرب كؤكلو تورك اليفباسيندا – بير نئچه غزلينين اينگيليزجه چئويريسى ايله بيرليكده- وئريلمكده دير.

شئعرلرده كى "غنه ن-نون غنه"نى گؤسته رمك اوچون لاتين اليفباسيندا ñ ايشارتيندن يارارلانديم. گئچميشده ڭ ايله گؤسته ريله ن بو سس٬ چاغداش عرب كؤكلو تورك اليفباسيندا "نگ" بيچيمينده گؤسته ريلير. منجه آذربايجان جومهورييتينده قبول اولونان بوگونكو لاتين اليفبانين اسكيكليكلريندن بيرى٬ ائله بو سسين گؤسته ريلمه مه سيدير. حالبو كى ñ سسى٬ ان اسكى و اسكى توركجه٬ حتتا سومئر كيمى پروتوتورك ديللرده٬ هابئله تورك ادبى و كيلاسيك متينلرده و آذربايجان توركجه سينين بير چوخ چاغداش لهجه سينده ايشله ديلير. (ايران`ين گونئينده قاشقاى٬ گونئى آذربايجان`ين ساوه و سولدوز٬ قوزئى آذربايجان`ين قازاخ٬ قاراباغ٬ گنجه٬ آيريم٬ نوخا٬ زاقاتالا٬ قاخ٬... و خوراسان`ين سرولايت٬ بام صفى آباد٬ جلگه رخ٬ گريوان٬ بجنورد٬ جوين جغتا٬.... لهجه لرينده). ييرمينجى يوز ايلين باشلاريندا قوزئى آذربايجان`دا قبول اولونان لاتين اليفباسيندا دا بو سس نظرده آلينميش و اليفبايا داخيل ائديلميشدى. بوتون بو دئييله نلره گؤره٬ ان اسكى و اسكى توركجه متينلرين يازيب اوخوماسى و تورك ديلينين ايران و آذربايجان`داكى چاغداش لهجه لرينده يارانان ادبى و فولكلور ياپيتلارينين ثبت و اوخونوشونو آسانلاشديرماق و دقيقله شديرمك اوچون٬ ñ نين موطلق شكيلده تورك لاتين اليفباسينا آرتيريلماسى گره كير.
-----------------

ماذون قشقايى بى گمان يكى از برجسته ترين سيماهاى شعر تركى قرن نوزده است. در باره وى قبلا نوشته اى در سؤزوموز درج كرده بودم. اكنون نيز نمونه هايى از اشعار ماذون را از وبلاگ ماذون- توركجه٬ وئبلاگى براى معرفى و درج آثار اين سيماى برجسته فرهنگ و شعر تركى٬ مى آورم. در اين وبلاگ سروده هاى وى به هر دو خط عربى تركى و لاتينى تركى همران با ترجمه انگليسى برخى از غزليات او داده مىشود.

براى نشان دادن نون غنه –نگ- اشعار در الفباى لاتينى از ñ استفاده نموده ام. نون غنه كه در سابق به شكل ڭ نشان داده مىشد در الفباى معاصر عربى تركى به شكل "نگ" نشان داده مىشود. به نظر من يكى از نواقص خط لاتينى تركى پذيرفته شده در جمهورى آذربايجان٬ همين نبود حرفى براى نون غنه است. در حاليكه نون غنه علاوه بر تركى باستان و تركى قديم٬ حتى در زبانهاى پروتوتركى مثل سومر و متون ادبى و كلاسيك تركى٬ در بسيارى از لهجه هاى معاصر تركى آذرى٬ هم در لهجه هاى آذربايجانى (در جنوب ايران در لهجه هاى قشقايى٬ در آذربايجان جنوبى در سولدوز٬ در ساوه٬ در آذربايجان شمالى در قازاخ٬ قاراباغ٬ گنجه٬ آيريم٬ نوخا٬ زاقاتالا٬ قاخ٬...)٬ و هم در لهجه هاى خراسانى زبان تركى (سرولايت٬ بام صفى آباد٬ جلگه رخ٬ گريوان٬ بجنورد٬ جوين جغتا٬....) موجود است. در اوايل قرن بيستم در الفباى لاتينى پذيرفته شده در جمهورى آذربايجان نيز٬ نون غنه با اشارتى جداگانه گنجانده شده بود. بنابراين هم به لحاظ تسهيل امر خواندن و نوشتن متون تركى باستان و قديم٬ نيز متون ادبى و كلاسيك تركى و هم ثبت و قرائت آثار ادبى و فولكلوريك به لهجه هاى معاصر زبان تركى (ساوه٬ سولدوز٬ قشقايى٬ خراسانى٬ در آذربايجان شمالى....) مطلقا مى بايست كه حرف ñبه الفباى لاتينى تركى افزوده شود.

بيلمم نه يم!؟ Bilməm nəyəm

ديلبر بئله بيزدن آپاريب آرام٬
Dilbər belə bizdən aparıb aram
بيلمه نم ديل نه دير؟ ديل-ى آرام نه دير؟
Bilmənəm dil nədir, dil-i aram nədir
بئله مست-ى عئشق اولموشام آنگلامام
Belə məst-i eşq olmuşam añlamam
ساقى نه دير؟ شراب نه دير؟ جام نه دير؟
Saqi nədir, şarab nədir, cam nədir

بيلمم نه يم٬ يا نه ايديم ازلدن؟
Bilməm nəyəm, ya nə idim əzəldən
يا نه اولاسىيام چيخام بو حالدان؟
Ya nə olasıyam çıxam bu haldan
چكيب گتيرديلر نئچچه محلدن
Çəkib gətirdilər neççə məhəldən
هئچ بيلمه ديم مطلب نه دير؟ كام نه دير؟
Heç bilmədim mətləb nədir, kam nədir

من گلمه ديم ناقيل اولام ياوه گو
Mən gəlmədim naqil olam yavəgu
من گلميشم تشخيص وئره م مو به مو
Mən gəlmişəm təşxis verəm mu be mu
تا جان واريم دوست كويوندا چكم هو
Ta can varım, Dost kuyunda çəkəm Hu
دييه م ديرليك نه دير؟ ننگ-و نام نه دير؟
Diyəm dirlik nədir, nəng-u nam nədir

من گلديم گؤيزدم گولزار-ى عئشقى
Mən gəldim göyəzdəm gülzar-i eşqi
گلمه ديم باغلايام بازار-ى عئشقى
Gəlmədim bağlayam bazar-i eşqi
دئيينگ او كى ائده ر اينكار-ى عئشقى٫
Deyiñ o ki edər inkar-i eşqi
پس بيزى جوشدوران زير-و بم نه دير؟
Pəs bizi coşduran zir-u bəm nədir

من گلمه ديم بو دونيانى ائو ائده م
Mən gəlmədim bu dünyanı ev edəm
عدمدن گلميشم٬ اولاسيم عدم
Ədəmdən gəlmişəm, olasım ədəm
مست گلميشم٫ مست اولاسيم٫ مست گئده م٫
Məst gəlmişəm, məst olasım, məst gedəm
تا بيلمه يم شربت نه دير؟ سم نه دير؟
Ta bilməyəm şərbət nədir, səm ndəir

من گلمه ديم ماييل اولام هر گوله
Mən gəlmədim mayil olam hər gülə
من گلميشم بولبول اولام بير گوله
Mən gəlmişəm bülbül olam bir gülə
باغبان بيجا هايهو ائده ر غولغوله٫
Bağban bica hayhu edər qulqulə
بولبول بيلمز قفس نه دير؟ دام نه دير؟
Bülbül bilməz qəfəs nədir, dam nədir

من گلمه ديم غوصصه يييه م٬ غم يييه م
Mən gəlmədim qüssə yiyəm, qəm yiyəm
من گلميشم همى چالام٬ هم دييه م
Mən gəlmişəm həmi çalam, həm diyəm
نادان دئييلم٫ غم يوكوندن خم يييه م٫
Nadan deyiləm, qəm yükündən xəm yiyəm
ماذون دييه ر٫ غوصصه نه دير؟ غم نه دير؟
Ma'zun diyər, qüssə nədir, qəm nədir

I Don't Know What I Am

The beloved has stolen my peace away,
I can’t tell a heart from a heart at peace.
I became so drunk with love that I can’t tell
the saaghi (cup-bearer), from the win or the cup.

I don’t know what I am, or what I was in pre-eternity.
or, even whether I want to leave this state.
I was pushed and pulled here from many places,
not knowing the reason, not knowing the purpose.

I didn’t come to talk nonsense—
I came to distinguish between details.
I will cry Hu (He) in the beloved’s neighborhood till I die.
I say: “What is life? What is honor and disgrace?”

I’ve come to tend the garden of love,
not to close love’s bazaar.
Tell the one who denies love:
“What is it that welds us together from top to bottom?”

I haven’t come to make this world my home.
I’ve come from nothingness and will go back to nothingness.
I’ve come drunk, to become drunk, and leave drunk,
so that I can’t tell sherbet from poison.

I haven’t come to love every flower,
But to become the nightingale of a single flower.
The gardener roars and bellows in vain.
The nightingale doesn’t know a cage or a trap.

I haven’t come to be sad and melancholic—
I’ve come to play music and to sing.
I’m too smart to bend under the weight of sorrow.
Mazun says: “What is sadness, and what is grief?”

هر نه وار٬ عئشقده دير Hər nə var eşqdədir

پروانه يم يار اوزونده چيراغا
Pərvanəyəm yar üzündə çırağa
جانا يئته ن الووودور٬ داهى هيچ
Cana yetən əlovudur, dahi heç
سؤكسه لر جسديم باشدان آياغا
Söksələr cəsədim başdan ayağa
بند به بنديم٬ عئشق اودودور٬ داهى هيچ
Bənd be bəndim eşq odudur, dahi heç

الست ربكم طبلين چالاندا
Ələstə rəbbikum təblin çalanda
دوست-و دوشمن ايمتحانى قيلاندا
Dost-u düşmən imtihanı qılanda
دوست سوال ائده نده٬ جاواب آلاندا
Dost sual edəndə, cavab alanda
بيان ائتديم عئشق آدينى٬ داهى هيچ
Bəyan etdim eşq adını, dahi heç

بيرى ظولمت سئويب٬ بيرى ايشيقدادير
Biri zülmət sevib, biri ışıqdadır
بيرى دونيا دوتماق اوچون مشقده دير
Biri dünya tutmaq üçün məşqdədir
هامى پوچدور٬ هر نه واردير عئشقده دير
Hamı puçdur, hər nə vardır eşqdədir
بو دونيا هئچ٬ سولطانى هئچ٬ شاهى هئچ
Bu dünya heç, sultanı heç, şahı heç

هانسى سولطان تختى گئتمه دى بادا؟
Hansı sultan təxti getmədi bada
هانسى عاشيق اولدو٬ اؤله آدى دونيادا
Hansı aşiq oldu, ölə adı dünyada
آتام رحمت اولسون٬ دئردى اوستادا
Atam rəhmət olsun, derdi ustada
اوغلوما درس-ى عئشق اؤرگه ت٬ داهى هئچ
Oğluma dərs-i eşqi örgət, dahi heç

باخينگ نجدينگ توپراغينا٬ داشينا
Baxıñ Nəcd'iñ toprağına, daşına
ياس توتوب مجنونونگ گؤزو ياشينا
Yas tutub Məcnun'uñ gözü yaşına
ميسكين ماذون اؤلسه٬ قبرى داشينا
Miskin Ma'zun ölsə, qəbri daşına
يازينگ: آمان! عئشق ائوىدير٬ داهى هيچ!
Yazıñ: aman! eşq evidir, dahi heç

What Is, Is In Love

I’m a moth circling the light of the beloved’s face.
Give me your soul-nourishing hand, and nothing else.
If my body is cut from head to toe,
Every joint is love’s abode, and nothing else.

When the drum of “Am I not your Lord?” was beaten,
to test the friend from the enemy,
when the Friend asked, He heard His answer:
I said the name of love, and nothing else.
(Carl’s English poetic experiment: I said “trouble!” but that’s love, and nothing else.)

One likes darkness, another is in the light.
Another drills to pile up worldly possessions.
What is, is in love, the rest is futile.
The world is nothing, its sultan and its shah all nothing.

Was there ever a sultan whose throne survived?
Is there a lover in this world whose name will fade?
May God bless my father who told my teacher:
"Teach my son love’s lesson, and nothing else."

Look at the soil and rock of the desert;
they’re mourning Majnun’s tears.
If Mazun dies as a pauper,
write on his tombstone: This is love’s abode. And nothing else.

واريميش Varımış

من بنا قويماديم چكم بار-ى غم
Mən bəna qoymadım çəkəm bar-i qəm
غم واريميش٬ بو غمخانا واريميش
Qəm varımış, bu qəmxana varımış
مئى ايچمه يه گؤتورمه ديم جام-ى جم
Mey içməyə götürmədim cam-i cəm
مئى واريميش٬ بو مئيخانا واريميش
Mey varımış, bu meyxana varımış
 
دئدى: او كى قويدو عئشقينگ بناسى
Dedi: o ki qoydu eşqiñ bənası
معشوق يانديراسى٬ عاشيق ياناسى
Mə'şuq yandırası, aşiq yanası
قيزيل گول جفاسى٬ بولبول نالاسى
Qızıl gül cəfası, bülbül nalası
شمع واريميش٬ بو پروانا واريميش
Şəm' varımış, bu pərvana varımış
 
بيرينينگ دردى چوخ٬ بيرى دردى آز
Biriniñ dərdi çox, biri dərdi az
بيرى ديل پريشان٬ بيرى ديلنواز
Biri dil pərişan, biri dilnəvaz
مجنون مست-ى عئشق-و لئيلى مست-ى ناز
Məcnun məst-i eşq-u Leyli məs-i naz
داغ واريميش٬ بو ديوانا واريميش
Dağ varımış, bu divana varımış
 
گؤزه للر گؤزلرى مستيميش٬ خونريز
Gözəllər gözləri məstimiş, xunriz
ديلى شكر٬ دوداقلارى شكرريز
Dili şəkər, dodaqları şəkərriz
مئحنت چكن اوغول٬ محببتلى قيز
Mehnət çəkən oğul, məhəbbətli qız
ظاليم آتا٬ بخيل آنا واريميش
Zalim ata, bəxil ana varımış
 
او عيشوه كى رخنه سالير ايمانا
O işvə ki rəxnə salır imana
او تير-ى غمزه كى كار ائيلر جانا
O tir-i qəmzə ki kar eylər cana
نه بير ماذون دؤشو اولموش نيشانا
Nə bir Ma'zun döşü olmuş nişana
تير واريميش٬ بو نيشانا واريميش
Tir varımış, bu nişana varımış

 
Existed
 
I didn’t decide to carry the load of sorrow,
sorrow existed, this house of sorrow also existed.
I didn’t lift the Jam-e Jam to drink wine,
wine existed, this house of wine also was there.
 
It is said: "He who created the house of love,
let the beloved burn and the lover burnt."
The cruelty of the red rose, and the cry of the nightingale—
the candle existed, and this moth also existed.
 
One’s pain is too much, another’s little,
one’s heart is afflicted, another’s smiles.
Majnun is drunk from love, and Layla is drunk from coyness.
The mountain existed and this madman also existed.
 
The eyes of beauties were drunken and murderous.
Her tongue was like sugar, and her lips the confectioner.
The suffering boy and the loving girl existed,
the tyrant father and miser mother were also there.
 
That teasing that breaches faith,
the arrow of coy that pierces the soul,
It was not that Mazun was targeted last night,
the arrow was there and the target was there.

موبارك گئجه Mubarək gecə

موبارك گئجه دير٬ يار مئهمانيمدير
Mubarək gecədir, yar mehmanımdır
اوزانسين بو گئجه٬ سحر اولماسين!
Uzansın bu gecə, səhər olmasın
رؤوشن اوزو شمع-ى شبيستانيمدير
Rövşən üzü şəm-i şəbistanımdır
گونه دئ: چالماسين٬ قمر اولماسين!
Günə de: çalmasın, qəmər olmasın

قارا قاشى كلام الله قافىدير
Qara qaşı kəlamullah qafıdır
قوينو ايچى چين جئيرانين نافىدير
Qoynu içi Çin ceyranın nafıdır
عطر-ى مجليس اوچون٬ زولفو كافىدير
Ətr-i məclis üçün, zülfü kafidir
گولاب سپيلمه سين٬ عنبر اولماسين!
Gülab səpilməsin, ənbər olmasın

موعنبر ساچلارى بوينوم كمندى
Muənbər saçları boynum kəməndi
موعططر زولفلارى عؤمروم پئيوندى
Muəttər zulfları ömrüm peyvəndi
اممه يى كافىدر٬ لبلرى فندى
Əmməyi kafidir ləbləri qəndi
نباتى نئيله رم٬ شكر اولماسين!
Nəbatı neylərəm, şəkər olmasın

اليم گول قوينوندا شاه ليمو تاپدى
Əlim gül qoynunda şah limu tapdı
ائله سان كى سويوز جيگر٬ سو تاپدى
Elə san ki suyuz ciyər, su tapdı
دستنبو ممه نگنن اليم بو تاپدى
Dəstənbu məməñdən əlim bu tapdı
قوى مجليسده نار-ى نوبر اولماسين!
Qoy məclisdə nar-i novbər olmasın

گئچمك اولماز شوخ-و شيرين آهودان
Geçmək olmaz şux-u şirin ahudan
خوش مزاح٬ خوش صؤحبت ٬ خوش گوفتگودان
Xoş məzah, xoş söhbət, xoş goftegudan
قوجوشوب٬ ياتاندا شيرين اوخودان
Qucuşub yatanda şirin uyxudan
اويانماق عقليگه باور اولماسين
Oyanmaq əqliñə bavər olmasın

ديلبريم آرامدير٬ گؤيلوم آرامدير
Dilbərim aramdır, göylüm aramdır
ايشلر دوام تاپدى٬ مرگ توامدير
İşlər davam tapdı, mərg toəmdir
ماذون دئيه ر گئجه گوندوز دوعامدير
Ma'zun deyər gecə gündüz duamdır
جان بىجانان٬ ديل بىدلبر اولماسين!
Can bi canan, dil bi dilbər olmasın

 
A Blessed Night
 
Tonight is a blessed night; the friend is my guest.
May this night be long – I hope dawn never comes.
Her light is the candle of my shabestan. (nightly prayer niche - world of night)
Tell the sun not to rise and the moon not to appear.
 
Her black eyebrow is like the letter qaf of the Quran.
The side of her bosom is fragrant, like the navel of the Chinese musk deer.
(Her breast is fragrant of musk - Her breast is musk sweetened)
For the party's fragrance her hair is enough.
No rose-water should be sprinkled and no ambergris is needed.
 
Her perfumed braid is a lasso around my neck.
Her fragrant hair is grafted onto my life.
The lump sugar of her upper lip is just enough.
Why should I want rock sugar? I have no need for sugar.
 
My hand came upon the fruit of her flowery bosom.
My parched throat had found refreshing.
From her breasts my hands have the scent of muskmelon.
There is no need for pomegranates at this party.
 
I cannot let go of this cheerful sweet gazelle.
This witty, sweet talking, pleasant conversationalist.
Embrace her and surrender to a sweet sleep!
Don't expect her to wake up.
 
My beloved is peaceful, my heart is peaceful.
Things endure, death is persistent.
Mazun says: " I pray day and night,
may no soul be without a darling,
and no heart without a sweetheart."

درديمىDərdimi

وادى-يى مئحنتده من اولدوم مجنون
Vadi-yi mehnətdə mən oldum Məcnun
كيمه دئيه م بو ديوانا درديمى
Kimə deyəm bu divana dərdimi
يارينگ هيجرانيندان باغريم اولدو خون
Yarıñ hicranından bağrım oldu xun
دئمك اولماز هر نادانا درديمى
Demək olmaz hər nadana dərdimi

او بولبول كى آيرى دوشدو گولوندن
O bülbül ki ayrı düşdü gülündən
داييم ناله چكر هيجران اليندن
Dayim nalə çəkər hicran əlindən
باد-ى صبا زيندانىلر ديليندن
Bad-i Səba zindanilər dilindən
بير بيان ائت: گولوستانا درديمى
Bir bəyan et gülüstana dərdimi

طاقتيم كسيليب٬ آراميم يوخدور
Taqətim kəsilib, aramım yoxdur
خوش دميم گئچيبدير٬ همدميم يوخدور
Xoş dəmim geçibdir, həmdəmim yoxdur
منيم سير سؤزومه محرميم يوخدور
Mənim sir sözümə məhrəmim yoxdur
قوى بيلمه سين هئچ بيگانا درديمى
Qoy bilməsin heç bigana dərdimi

سيرداشيم خئيلىدير٬ سيرداش بولونسا
Sirdaşım xeylidir, sirdaş bulunsa
بير اهل-ى درد٬ ريند-و قللاش بولونسا
Bir əhl-i dərd, rind-u qəllaş bulunsa
بير اوره يى يانان يولداش بولونسا
Bir ürəyi yanan yoldaş bulunsa
يارا دئيه يانا يانا درديمى
Yara deyə yana yana dərdimi

بولبول شووقو گول باغيندان توكنمز
Bülbül şovqu gül bağından tükənməz
عئشقين شورو داماغيندان توكنمز
Eşqin şuru damağımdan tükənməz
ماذون سؤزو٬ دئمه يينن توكنمز
Ma'zun sözü deməyinən tükənməz
گره ك يازام داستان(لار) ا درديمى
Gərək yazam dastan(lar)a dərdimi

My Pain

I became Majnun in the desert of affliction.
Whom could I tell about my crazy pain?
My heart is bleeding because of separation from my friend.
I cannot confide in any foolish person my pain.

That nightingale who was estranged from his flower,
is continuously lamenting loneliness.
Oh zephyr, from prisoner’s tongue,
tell the gardener about my pain.

My patience has reached its limits. I have no peace.
Time of my joy has passed. I have no companion.
There is no confidante for my secrets.
Let no stranger know of my pain.

If a compassionate friend is known.
Tells the beloved of my pain with fervor and passion.

Nightingale’s eagerness for the flower garden never ends.
Enthusiasm for love never goes out of his mind.
Mazun’s complaints never end by telling.
I should write my pain as narratives.

عاشيقين مذهبى Aşiqin məzhəbi

سنين اوچون ائيله ديم غوربت ايختييار
Sənin üçün eylədim qurbət ixtiyar
موددتدير اولموشام ائليمدن آيرى
Müddətdir olmuşam elimdən ayrı
گؤز ياشىينان گؤيه رتميشم لاله زار
Gözyaşıynan göyərtmişəm laləzar
سيتم دير٬ سالمايين گولومدن آيرى
Sitəmdir, salmayın gülümdən ayrı

شاه گدايى سئومك عئيب-و عار دئييل
Şah gədayı sevmək eyb-u ar deyil
گدا شاه ايسته مك ايختييار دئييل
Gəda şah istəmək ixtiyar deyil
تمننام زيياددير٬ بختيم يار دئييل
Təmənnam ziyaddır, bəxtim yar deyil
بو درده چاره يوخ٬ اؤلومدن آيرى
Bu dərdə çarə yox, ölümdən ayrı

فوسورده زاهيدين بيلمم نه سىدير
Füsürdə zahidin bilməm nəsidir
بيزيمنن دين-و مذهب بحثىدير
Bizimnən din-u məzhəb bəhsidir
عاشيقين مذهبى٬ معشوقه سىدير
Aşiqin məzhəbi mə'şuqəsidir
هئچ يولا وارمانام يولومدان آيرى
Heç yola varmanam, yolumdan ayrı

من عبث سئومه ديم او نوشخندى
Mən əbəs sevmədim o nuşxəndi
عقلينن ائتمه ديم عئشقه پئيوندى
Əqlinən etmədim eşqə peyvəndi
آپاريردى كشان كشان كمندى
Apardı kəşan kəşan kəməndi
نئجه دوشم عنبر تئليمدن آيرى
Necə düşəm ənbər telimdən ayrı

پريوش نازنين بويو بسته لر
Pərivəş nazənin, boyu bəstələr
ماذون دريغ ائتمز جان ايسته سه لر
Ma'zun dəriğ etməz can istəsələr
قويموشام يول اوسته باشيم كسسه لر
Qoymuşam yol üstə başım kəssələr
باشيما بلا يوخ٬ ديليمدن آيرى
Başıma bəla yox, dilimdən ayrı

Love's Religion

Because of you I chose exile,
I’ve been estranged from my tribe for some time.
I watered my flower with my tears,
Injustice! Don’t take me away from my flower.

There’s nothing wrong if a king wants a pauper,
If a pauper desires a king, he can’t help it.
My desire is too high; my luck is too low,
There is no cure for this pain but death.

What’s with the melancholic ascetic?
He argues with me about faith and religion.
The religion of the lover is the beloved.
I’m taking no path but my own.

The sweet laughter—I didn’t love in vain.
I didn’t graft reason onto love.
She pulls me, she pulls me with her lasso-like braid.
How could I be separated from her ambergris-scented hair?

Peris, lovely, tall beauties –
Mazun won’t refuse if they want his soul.
I’ve put my head in their path.
My head’s bad luck is because of my tongue.

جنون ائوى Cunun evi

قاييررام جونون ائوينى
Qayırram cunun evini
بننا اؤزوم٬ مئعمار اؤزوم
Bənna özüm, memar özüm
ايچه رم عيرفان مئىينى
İçərəm irfan meyini
مئى اؤزوم٬ مئى گوسار اؤزوم
Mey özüm, meygüsar özüm

محوسم٬ محو-ى ديدارام
Məhvsəm, məv-i didararm
ريندسم٬ ريند-ى خوممارام
Rindsəm, rind-i xummaram
مستسم٬ مست-ى هوشيارام
Məstsəm, məst-i huşyaram
مست اؤزومم٬ هوشيار اؤزوم
Məst özüməm, huşyar özüm

سؤز آچماز ريند-و سيرداشام
Söz açmaz rind-u sırdaşam
مئى ايچمز ريند-و قاللاشام
Mey içməz rind-u qallaşam
اؤزوم اؤزومه يولداشام
Özüm özümə yoldaşam
تار اؤزومم٬ سئتار اؤزومم
Tar özüməm, setar özüm

من جاهانام٬ جاهانيم يوخ
Mən cahanam, cahanım yox
لامكانام٬ مكانيم يوخ
Laməkanam, məkanım yox
باخما سر-و سامانيم يوخ
Baxma sər-u samanım yox
سر اؤزومم٬ سردار اؤزومم
Sər özüməm, sərdar əzüməm

بيجا گؤز ياشينى سيلمم
Bica göz yaşını silməm
مصلحتدير٬ چاره قيلمام
Məsləhətdir, çarə qılmam
نئجه اؤز درديمى بيلمم
Necə öz dərdimi bilməm
طبيب اؤزوم٬ درمان اؤزوم
Təbib özüm, dərman özüməm

كون-و مكانى گزميشم
Kun-u məkanı gəzmişəm
دوست ايچون باغريم ازميشم
Dost içün bağrım dəlmişəm
من بينوا بيلمزميشم
Mən binava bilməzmişəm
ديل اؤزومم٬ ديلدار اؤزوم
Dil özüməm, dildar özüm

ماذون٬ اؤزومو خوار ائتديم
Ma'zun, özümü xar etdim
عاشيقليك ايختييار ائتديم
Aşiqlik ixtiyar etdim
جان جانانا نيثار ائتديم
Can canana nisar etdim
جان اؤزوم٬ جان نيثار اؤزوم
Can özüməm, can nisar özüm

Insanity's Home

I'm building the house of insanity.
I'm the builder. I'm the architect.
I drink the wine of mysticism.
I'm the wine. I'm the wine drinker.
I'm effaced, fascinated by the friend's visit.
I'm a carefree, a drunk carefree.
I'm drunk, a sober drunk.
I'm drunk. I'm aware.
I'm my own friend.
I'm the tar, I'm the setar.
I'm the world. I've no world.
I'm placeless. I've no place.
Look! I've no possessions.
I'm the head and the leader myself.
I'm not wiping my tears for no reason.
It's better not to find a solution.
How come I don't know my own pain?
I'm the doctor and the remedy myself.
I wandered around the universe.
For the friend's sake I have broken my heart.
Oh poor me! I didn't know
I 'm the beloved and the lover myself.
Mazun, I made myself degraded.
I chose to be in love.
I gave my sole to the beloved.
Soul myself, devotee myself.

دوست كويونا هر كيم بير يول وارىدير

Dost kuyuna hər kim bir yol varıdır

بيز عقلى عئشقينن ائله ديك سؤودا
Biz əqli eşqinən elədik sövda
هر كيم بير متاعينگ خريدارىدير
Hər kim bir mətaıñ xəridarıdır
عمله باخيبان ائتديك تمننا
Əmələ baxıban etdik təmənna
قرنيمچه (؟) قدرىچه هيممت وارىدير
Qarınca qədricə himmət varıdır

عارفينگ آيرىدير طرح-و نيشانى
Arifiñ ayrıdır tərh-u nişanı
بير آيرى بازارى٬ آيرى دوكانى
Bir ayrı bazarı, ayrı dükanı
بير آيرى سئيرى وار٬ آيرى جاهانى
Bir ayrı seyri var, bir ayrı cahanı
بو جاهاندان٬ او جاهاندان آيرىدير
Bu cahandan, o cahandan ayrıdır

خاكى ووجود٬ هوايىدن بىخبر
Xaki vucud həvayidən bixəbər
حبش جينسى ختايىدن بىخبر
Həbəş cinsi xətayidən bixəbər
درياداكى صحرايىدن بىخبر
Dəryadakı səhrayidən birxəbər
هر كيم اؤز شهرىنين شهرييارىدير
Hər kim öz şəhrinin şəhriyarıdır

بيرى موسا اولوب طوردا گؤروبدور
Biri Musa olub Tur'da görübdür
بيرى عيسا كيمين داردا گؤروبدور
Biri İsa kimin darda görübdür
بيرى ظولمت٬ بيرى نوردا گؤروبدور
Biri zülmət, biri nurda görübdür
دوست كويونا هر كيم بير يول وارىدير
Dost kuyuna hər kim bir yol varıdır

بيرى توپراق اولوب آستان اؤپر
Biri topraq olub astan öpər
بيرى قان ايچينده چالير بال-و پر
Biri qan içində çalır bal-u pər
بيرى ماذون كيمين سينه سى سيپر
Biri Ma'zun kimin sinəsi sipər
تير-ى محببتين طلبكارىدير
Tir-i məhəbbətin tələbkarıdır

Each Person Has A Different Path To The Friend’s Neighborhood

We exchanged reason for love.
Everybody is a buyer of a different good.
The mystic’s design and mark is distinct,
A different bazaar, a different shop.

It’s a different journey, a distinct world.
It’s different from this world and the other world.

Those on the land are unaware of those in the air.
A good from Ethiopia is different from one from Central Asia.
One who is in the sea is ignorant of some one who is in the desert.
Everybody is the king of his own city.

One has become Moses and has seen the Beloved on Mount Sinai.
One, like Jesus, has seen the Beloved while crucified.
One has seen in the dark, another in the light.
Each person has a different path to the Friend’s neighborhood.

One becomes like soil, and kisses the threshold.
Another becomes fervent then flutters.
One, like Mazun, makes his chest a shield,
seeking the arrow of love.

نچون Nəçün

بار ايلاها٬ ائتمك اولماز چون-و چند
Bar ilaha, etmək olmaz çun-u çənd
سالدينگ عئشق اودونا بيزلرى نچون؟
Saldıñ eşq oduna bizləri nəçün
قودرتينگنن٬ آب-و گيلدن نقشبند
Qudrətiñnən, ab-u gildən nəqşbənd
ائيله ميشينگ قمر اوزلرى نچون؟
Eyləmişiñ qəmər üzləri nəçün

قلم قاشى٬ كمان ائتدينگ ساچ٬ كمند
Qələm qaşı, kəman etdiñ saç kəmənd
زولال ائتدينگ شكر لبدن آب-ى قند
Zulal etdiñ şəkər ləbdən ab-i qənd
ايسته سه يدينگ خوار اولمايام موستمند
İstəsəydiñ xar olmayam müstəmənd
ياراديردينگ شئيدا قيزلارى نچون؟
Yaradırdıñ şeyda qızları nəçün

ايسته سه يدينگ ايطاعتى٬ نامازى
İstəsəydiñ itaəti, namazı
خوبلارا وئرمزدينگ عيشوه يى٬ نازى
Xublara verməzdiñ işvəni, nazı
اگر گوناه ايسه عئشق-ى مجازى
Əgər günah isə eşq-i məcazı
مست ائديردينگ خومار گؤزلرى نچون؟
Məst edirdiñ xumar gözləri nəçün

شمع اولماسا٬ عبث يانماز پروانا
Şəm olmasa, əbəs yanmaz pərvana
گول اولماسا٬ بولبول اولماز ديوانا
Gül olmasa, bülbül olmaz divana
ليئلى رخنه سالماسايدى ايمانا
Leyli rəxnə salmasaydı imana
مجنون گزيب داغ-و دوزلرى نچون؟
Məcnun gəzib dağ-u düzləri nəçün

دم وورامام صيفاتيندان٬ ذاتيندان
Dəm vuramam sifatından, zatından
قورخوم واردير٬ دؤنه بيلمم باطيندان
Qorxum vardır, dönəbilməm batından
ماذونونگ نوطقونا عئشقينگ اودوندان
Ma'zunuñ nutquna eşqiñ odundan
قويموشانگ پريشان سؤزلرى نچون؟
Qoymuşañ pərişan sözləri nəçün

Why

Oh God, one cannot argue with you, but,
why did you throw us in the fire of love?
You formed us with your power, and water and clay.
Why did you create the moon-like beauties?

You made eyebrows into pens, and locks of hair into lassos.
You made sugar-water limpid from sweet lips.
If you wanted me not to become afflicted and degraded,
why did you create lovesick girls?

If you wanted submission and prayers,
you would not have given beauties coquetry and coyness.
If false love is a sin,
why did you make drunkard eyes drunk?

The moth would not burn if there is no candle.
The nightingale would not go mad if there is no flower.
If Layla did not rupture faith,
why should Majnun wander around the mountain and the desert?

I’m talking about your attributes and your essence.
I’m afraid, I cannot return from my inner heart.
From love’s fire, why did you put
troubled words on Mazun’s tongue?

يادونگنا؟ Yadıñda

گؤزه ل حوسنونگ گؤزه للردن باج آلير
Gözəl hüsnüñ gözəllərdən bac alır
ياز گؤروم نئجه دير احوالينگ پرى؟
Yaz görüm necədir əhvalıñ pəri
هر كيم ائتدى٬ بير من ائتسه م نئج اولور
Hər kim etdi, bir mən etsəm necolur
بو مجليسده وصف-ى جمالينگ٬ پرى؟
Bu məclisdə vəsf-i cəmalıñ, pəri

سينه نگ مرمر٬ اليف قدين صنوبر
Sinəñ mərmər, əlif qədin sənubər
گول اوزره چين به چين زولف-ى موعنبر
Gül üzrə çin bə çin zülf-i müənbər
سن ياتايدينگ٬ من ائده يديم شام-سحر
Sən yataydıñ, mən edəydim şam-səhər
پاسبانليق دؤولت-و مالينگ٬ پرى
Pasbanlıq dövlət-u malıñ, pəri

او گونو كى ماه جمالينگ سئوه رديم
O günü ki mah cəmalıñ sevərdim
بيلديم علاجى يوخ٬ چاره سيز درديم
Bildim əlacı yox, çarəsiz dərdim
يادينگنا كى سحر سحر ائده رديم
Yadıñda ki səhər səhər edərdim
دوعالار٬ اولمايا زوالينگ٬ پرى؟
Dualar olmaya zəvalıñ, pəri

سالدينگ اينتيظارلى كونج-ى قفسه
Saldıñ intizarlı künc-i qəfəsə
هاچان جننت يئلى زولفونگنان اسه؟
Haçan cənnət yeli zulfuñdan əsə
اوولدن آخيره وئردينگ هر كسه
Əvvəldən axirə verdiñ hər kəsə
ميسكينلره دؤولت-و مالين٬ پرى
Miskinlərə dövlət-u malın, pəri

ميسكين ماذون طاقت ائتمز٬ چاك ائده ر
Miskn Ma'zun taqət etməz, çak edər
يخه سين الينگينن٬ گؤز نمناك ائده ر
Yaxasın əliñinən, göz nəmnak edər
سندن چكر٬ دامنيندن پاك ائده ر
Səndən çəkər, damənindən pak edər
موژگان آياغيندان آبدالينگ٬ پرى.
Mujqan ayağından abdalıñ, pəri

Do You Remember?

Handsome, your beauty surpasses other beauties.
Write, let me know how you are doing, peri.
Everybody did, what happens if I do?
Describing your charm in this gathering, peri?

Your breasts are like marble. Your alef-like stature resembles spruce.
Around your flower-like face, curl to curl, is ambergris scented hair.
You’d sleep and I’d stay all night till dawn,
Guarding your assets and riches, peri.

The day I fell in love with your moon-like charm.
I found that my incurable pain had no remedy.
Do you remember, I was saying: Dawn, Dawn?
Praying no ruin falls on you, peri?

You threw me in the corner of a cage, waiting to see
when paradise wind would blow from your hair.
From beginning to end you gave to everybody,
to paupers your assets and riches, peri.

Pauper Mazun cannot tolerate. He rips
his collar with his hand, making his eyes tearful.
Endures because of you, wipes with your skirt,
in view of your eyelashes, his tearful eyes, peri.

جانان جيلوه سى Canan cilvəsi

او كى شؤوق-ى جانانى وار
O ki şövq-i cananı var
جانانى جيلوه سى٬ جاندا
Cananı cilvəsi canda
ووجودوندا نيشانى وار
Vucudunda nişanı var
سوموكده٬ اولوگده (ايليكده) ٬ قاندا
Sümükdə, ülügdə (ilikdə), qanda

معشوق حور اولور يا بشر
Mə'şuq hur olur ya bəşər
يا زؤهره يا شمس-و قمر
Ya Zöhrə ya Şəms-u Qəmər
منيم معشوقوم٬ موختصر
Mənim mə'şuqum müxtəsər
نه يئرده٬ نه آسوماندا
Nə yerdə, nə asumanda

گون به گون حوسنى مووزونتر
Günbəgün hüsnü movzuntər
دمادم من جيگرخونتر
Dəmadəm mən cigərxuntər
او منه مندن ياخينتر
O mənə məndən yaxıntər
من آنگلامام هانسى ياندا
Mən añlamam hansı yanda

هر كيمده عقل وار٬ معريفت
Hər kimdə əql var, mə'rifət
اؤز جينسينن ائده ر اولفت
Öz cinsinən edər ülfət
من بينوا مجنون صيفت
Mən binəva Məcnun sifət
خو ائتميشم بيياباندا
Xu etmişəm biyabanda

بير عاشيق وار٬ خوروشاندير
Bir aşiq var xuruşandır
ماييل-ى روى-ى رخشاندير
Mayil-i ru-yi rəxşandır
بيرى زولفدان پريشاندير
Biri zulfdan pərişandır
مئيلى مو-يى زرافشاندا
Meyli mu-yi zərəfşanda

بيرى شووقى٬ ممه لرده
Biri şovqu məmələrdə
تعريف-ى نار-ى نووبرده
Tə'rif-i nar-i novbərdə
وصف ائده للر بيجا يئرده
Vəsf edəllər bica yerdə
تعريف-ى سيب-ى سئپاهاندا
Tə'rif-i sib-i Sepahanda

بيرى دئر٬ يار گئده ر اولدو
Biri der yar gedər oldu
مئىييم خون-ى جيگر اولدو
Meyim xun-i cigər oldu
.............
.............

Beloved's Manifestation

One who is eager for love,
the beloved's manifestation is in his soul.
In his existence there is the sign,
in his bones, marrow, and blood.

Is the beloved a houri or a human?
Venus, the sun, or the moon?
My beloved, in short,
is neither from the earth, nor from the sky.

Day by day my beloved's beauty becomes more elegant.
Moment by moment I become more saddened.
My beloved is closer to me than myself,
Yet, I don't know where my beloved is.

One who has reason and knowledge,
becomes intimate with someone of his kind.
I, helpless and Majnun-like,
have become accustomed to the desert.

One lover is roaring.
He is eager to see a shining face.
Another is distressed,
keen to see her lustrous hair.

Another desires his lover’s breasts.
Describes them as ripe pomegranates,
Hails them improperly,
Praises apples of Isfahan.

One lover says: "My beloved is going away.
My liver's blood became my wine.
From my cry the world became deaf.
Is this friend in the grinding mill?"

Mine is above all others' loves.
He is dear, a husband to widows.
He knows everything,
whether the meaning or the expression.

The light of his candle doesn't vanish.
He is the beloved, I'm the lover.
He is the ocean, Mazun the fish,
How wonderful, what an endless sea he is.
(S60-61)

قوشمالار- بير

چشم-ى مستين٬ منى مست ائتمه گينن
Çəşm-i məstin, məni məst etməginən
مئى يئرينه سن كى ايچدين جانيمى
Mey yerinə sən ki içdin canımı
عطشيم وار٬ دريغ ائتمه سويوندان
Ətəşim var, dəriğ etmə suyundan
مورووت ائت٬ آلما سوسوز جانيمى!
Mürüvvət et, alma susuz canımı

شيرين كيمى٬ شيرين گؤردوم٬ آز شيرين
Şirin kimi, şirin gördüm, az şirin
عيشوه شيرين٬ غمزه شيرين٬ ناز شيرين
İşvə şirin, qəmzə şirin, naz şirin
اؤزو شيرين٬ صؤحبت شيرين٬ ساز شيرين
Özü şirin, söhbət şirin, saz şirin
شيرين شيرين آلدين شيرين جانيمى
Şirin şirin aldın şirin canımı

عاقيل اوچون يا جهننم٬ يا بئهئشت
Aqil üçün ya cəhənnəm, ya beheşt
ديوانه يه خواه جهننم٬ خواه بئهئشت
Divanəyə xah cəhənnəm, xah beheşt
سيزه گره ك حورى٬ غيلمان٬ باغ٬ بئهئشت
Sizə gərək huri, qılman, bağ, beheşt
منه لئيلى٬ وئرين بييابانيمى!
Mənə Leyli, verin biyabanımı

نئچه ايل عابيدلر صؤومعه نيشين
Neçə il abidlər sövməənişin
درس-ى اخلاق٬ درس-ى ايمان٬ درس-ى دين
Dərs-i əxlaq, dərs-i iman, dərs-i din
من ساتيرام قبول ائتسه زولفوچون
Mən satıram qəbul etsə zülfüçün
بير ياريم بوسه يه٬ دين ايمانيمى
Bir yarım busəyə din, imanımı

موددتدير اولموشام مست-ى كو-يى عئشق
Müddətdir olmuşam məst-i ku-yi eşq
ديوانه يه همرو اولور رو-يى عئشق
Divanəyə həmru olur ru-yi eşq
يوز ايل اؤلموش اولسام گلر بو-يى عئشق
Yüz il ölmüş olsam, gələr bu-yi eşq
ماذون دئيير اييله سن قبريستانيمى
Mə'zun deyir iyləsən qəbristanımı

قوشمالار- ايكى

باهار فصلى دان يئللرى اسنده
Bahar fəsli dan yelləri əsəndə
هامى قوشدا ناله واردير٬ فغان وار
Hamı quşda nalə vardır, fəğan var
صدا چوخدور٬ شئيدا بولبول سسينده
Səda çoxdur şeyda bülbül səsində
آيرى اثر واردير٬ آيرى نيشان وار
Ayrı əsər vardır, ayrı nişan var

هنوز قورخماز ملامتدن زولئيخا
Hənuz qorxmaz məlamətdən Züleyxa
هنوز يوسيف زولئيخادان گوريزپا
Hənuz Yusif Züleyxa'dan gürizpa
هنوز رخنه سالير ايمانا ترسا
Hənuz rəxnə salır imana tərsa
هنوز صنعان كيمى خينزير يايان وار
Hənüz Sən'an kimi xınzır yayan var

قوشمالار- اوچ

شيكارگاه داغلارين بير بير گزه نده
Şikargah dağların bir bir gəzəndə
او اووچو يولداشلار ياديما دوشدو
O ovçu yoldaşlar yadıma düşdü

يانيندا وار ايدى تزه سونبوللر
Yanında var idi təzə sünbüllər
بير نئچه نازنين خوش خط-و خاللر
Bir neçə nazənin, xoş xət-ü xallər
شوكوفه ائيله ييب باغيندا گوللر
Şukufə eyləyib bağında güllər
باغچاسيندا گوللر ياديما دوشدو
Bağçasında güllər yadıma düşdü

شهلا٬ نرگيس٬ مست-ى جادو گؤزلرين
Şəhla, nərgis, məst-i cadu gözlərin
طوطى كيمى نازيك كلام سؤزلرين
Tuti kimi nazik kəlam sözlərin
دؤوره سينده قوهوم-قارداش قيزلارين
Dövrəsində qohum-qardaş, qızların
او سركول جئيرانلار ياديما دوشدو
O sərkul ceyranlar yadıma düşdü

ساللانيبان گئده ن يئريشى غازدير
Sallanıban gedən yerişi qazdır
بئله گؤزه ل بيزيم ائللرده آزدير
Belə gözəl bizim ellərdə azdır
قوللارى بازوبندلى٬ بوينو آغدير
Qolları bazubəndli, boynu ağdır
شيرين دانيشان يار ياديما دوشدو
Şirin danışan yar yadıma düşdü

باشى پارا پارا دومانلى داغلار
Başı para para dumanlı dağlar
كؤنلوم قارا گئيميش٬ گؤزلريم آغلار
Könlüm qara geymiş, gözlərim ağlar
ماذون ياد ائت٬ بودور گزدييين داغلار
Mə'zun yad et, budur gəzdiyin dağlar
گزديييم اوبالار ياديما دوشدو
Gəzdiyim obalar yadıma düşdü

قوشمالار - دؤرد

آيريليبان گئرى باخمايان ياريم
Ayrılıban geri baxmayan yarım
هاردا باشين قالماقالا دوشوبدور؟
Harda başın qalmaqala düşübdür?
ياد ائديبن ياددان چيخمايان ياريم
Yad edibən yaddan çıxmayan yarım
بىوفا يار نه خيالا دوشوبدور؟
Bivəfa yar nə xəyala düşübdür?

وفا ائتديم بىوفايا٬ اوتوردوم
Vəfa etdim bivəfaya, oturdum
عؤمرومو ائيله ديم فنا٬ اوتوردوم
Ömrümü eylədim fəna, oturdum
آيى٬ گونو سايا سايا اوتوردوم
Ayı, günü saya saya oturdum
يالان وعدلر ايلدن ايله دوشوبدور
Yalan və'dlər ildən ilə düşübdür

هئى آغالار! بير جوت ياشيل باش سونا
Hey Ağalar! bir cüt yaşıl baş sona
لاچين ووروب٬ گؤلدن آرا دوشوبدور
Laçın vurub, göldən ara düşübdür
گئجه گوندوز اونون اوچون آغلارام
Gecə gündüz onun üçün ağlaram
گؤزوم آغ سينه ندن آرا دوشوبدور
Gözüm ağ sinəndən ara düşübdür

هئچ بيلمم يار نه خيالدا٬ نه حالدا
Heç bilməm yar nə xəyalda, nə halda
نه مجازدا٬ نه احوالدا٬ نه حالدا
Nə məcazda, nə əhvalda, nə halda
من گؤزوم اؤزگه ده٬ يار گؤزو يولدا
Mən gözüm özgədə, yar gözü yolda
ايشيميز حافيظه٬ فالا دوشوبدور
İşimiz Hafiz'ə, fala düşübdür

ستاره درخشان آسمان ادب تركى: شاعر مردمى٫ ميرزا ماذون قشقايي

سؤزوموز

"قايى"٫ كه گمان مىرود "طائفه قشقائي" نيز بدان منسوب باشد٫ نام يكى از طوائف 24 گانه "تركهاى اوغوز" است. بنا بر روايات تاريخى تركى٫ قايىها مانند بياتها از فرزندان "گون خان" مىباشند. "قاى" ويا "قايى" در زبان تركى به معنى سخت٫ نيرومند٫ محكم و سالم است. اين كلمه امروز هم در زبان تركى آذرى٫ هر دو لهجه آذربايجانى ("قييم") و خراسانى ("قيوم") وجود دارد. (مثلا در تركى آذربايجانى در تركيب "قالين قييم" به معنى ضخيم و محكم. اصل كلمه "قايين" است). اين كلمه از طريق لهجه خراسانى تركى آذرى و به شكل " قيوم" وارد لهجه خراسانى زبان فارسى نيز شده است. قايىها از آن طوائف ترك اوغوز مىباشند كه موفق به تاسيس دولت خود شده اند. حكومت محلى "جاندار اوغوللارى" (" قيزيل احمدلولار" ويا "اسفندياريه") در سواحل جنوبى درياى سياه به سالهاى 1291-1461 و به عقيده بسيارى از محققين٫ امپراتورى سه قاره اى "عثمانى" هر دو دولتهاى تشكيل شده از سوى طائفه قايى تركهاى اوغوز مىباشند.

طائفه قشقائي تركهاى آذرى كه امروز در جنوب ايران تا سواحل خليج فارس ساكن اند٫ اصلا از طوائف تركى " قزلباش" (غلات شيعه ترك=علوى) تركيه مركزى و نواحى شمال شرقى اين كشور در جنوب درياى سياه مىباشند و از اين رو لهجه شان عموما بيش از ديگر لهجه هاى تركى آذربايجانى به لهجه هاى آناتولى شرقى زبان تركى آذرى قرابت نشان مىدهد. نوشته اى كه در زير تقديم مىشود٫ از تركىشناس ايرانى دكتر حسين محمدزاده در باره يكى از بزرگترين سيماهاى زبان و ادبيات تركى آذرى٫ ميرزا مأذون قشقائي است كه در كنگره بزرگداشت اين شاعر مردمى در شهرستان بروجن ايراد شده است.

مهران بهارى